De overbrenging en het overbrengingsdocument
Voor btw-doeleinden wordt de overbrenging van de ene lidstaat naar de andere door een btw-belastingplichtige van een tot zijn bedrijf behorend goed gelijkgesteld met een (vrijgestelde) intracommunautaire levering in de lidstaat van vertrek en met een (belaste) intracommunautaire verwerving in de lidstaat van aankomst. Hierbij merken wij op dat de figuur van de ‘overbrenging’ enkel van toepassing is binnen het grondgebied van de EU. Indien dergelijke beweging van buiten de EU naar binnen of omgekeerd, betreft het steeds een handeling van invoer, respectievelijk uitvoer.De vrijstelling van de gelijkgestelde intracommunautaire levering in de lidstaat is onderworpen aan een aantal formele voorwaarden, zoals het opstellen van een ‘stuk’, het overbrengingsdocument. Op dergelijk stuk moeten bepaalde vermeldingen voorkomen.
Het Hof van Justitie heeft recentelijk beslist dat het opmaken van een dergelijk stuk zonder dat daarop enig btw-nummer van de lidstaat van aankomst vermeld staat, niet tot gevolg mag hebben dat de vrijstelling voor de gelijkgestelde intracommunautaire levering in de lidstaat van vertrek geweigerd wordt.
De betwisting: overbrenging van een wagen, maar niet volgens de spelregels
Plöckl heeft een éénmanszaak in Duitsland. In de loop van 2006 kocht hij een auto aan bestemd voor zijn de economische activiteit van zijn onderneming. Later dat jaar heeft hij dit voertuig verzonden aan een in Spanje gevestigde autohandelaar (fysieke versturing, geen verkoop!) met als bedoeling dat voertuig in Spanje te verkopen. Het transport van de wagen van Duitsland naar Spanje is perfect gedocumenteerd via een CMR-vrachtbrief. Het vervoer van de wagen van Duitsland naar Spanje staat aldus niet ter discussie. In de loop van 2007 werd het voertuig door Plöckl effectief verkocht aan een Spaanse onderneming.
De verkoop van de wagen werd door Plöckl in Duitsland niet aangegeven. In 2007 rapporteerde Plöckl wel een vrijgestelde intracommunautaire levering. Bij een btw-controle was de Duitse fiscus van oordeel dat in hoofde van Plöckl niet voldaan was aan de voorwaarden voor een vrijgestelde intracommunautaire levering en dat het een levering betrof die in Duitsland moest worden belast. Deze claim werd in eerste instantie door de rechtbank geweigerd, omdat deze inderdaad van oordeel was dat, op het ogenblik van de verkoop, het voertuig zich reeds in Spanje bevond.
Daarna veranderde de Duitse fiscus het geweer van schouder door het standpunt in te nemen dat de overbrenging van het voertuig naar Spanje onderworpen was aan Duitse btw (en dat de vrijstelling niet van toepassing was) omdat Plöckl geen btw-identificatienummer in Spanje had vermeld, en bijgevolg niet het vereiste bewijs had geleverd.
In Duitsland is de vrijstelling voor de overbrenging (als gelijkgestelde intracommunautaire handeling) namelijk onderworpen aan de formele voorwaarde dat het btw-identificatienummer van btw-belastingplichtige in de lidstaat van aankomst/bestemming wordt vermeld op het overbrengingsdocument.Het is dit laatste punt van discussie dat, na de nodige omzwervingen, werd voorgelegd aan het oordeel van het Hof van Justitie.
Hof van Justitie: substance over form?
Het Hof begint met ons te herinneren aan het beginsel van fiscale neutraliteit, hetgeen vereist dat wanneer de materiële voorwaarden voor de btw- vrijstelling zijn voldaan, deze vrijstelling moet worden verleend, zelfs wanneer de btw-belastingplichtige niet heeft voldaan aan bepaalde formele vereisten (zoals de verplichting om het btw-identificatienummer mee te delen voor de vrijstelling voor een intracommunautaire levering). Hetzelfde geldt m.b.t. de verplichting om voor een intracommunautaire overbrenging het door de lidstaat van bestemming toegekende btw-identificatienummer van de btw-belastingplichtige mee te delen. De mededeling van dit btw-identificatienummer levert bewijs op dat die overbrenging is verricht voor de doeleinden van de economische activiteit van de btw-belastingplichtige en dat die als dusdanig optreedt in de lidstaat van aankomst. Het Hof redeneert dat de hoedanigheid van btw-belastingplichtige los staat van het feit of de betrokkene al dan niet over een btw-identificatienummer beschikt. Bijgevolg oordeelt het Hof dat de overlegging van het btw-identificatienummer geen materiële voorwaarde is om een intracommunautaire overbrenging vrij te stellen van btw …
Maar is dit altijd het geval?
Deze redenering van het Hof van Justitie heeft als gevolg dat de btw-vrijstelling voor een intracommunautaire overbrengingen in beginsel niet kan geweigerd worden op grond dat de btw-belastingplichtige het hem door de lidstaat van bestemming toegekende btw-identificatienummer niet heeft meegedeeld. Echter, deze stelling is niet van toepassing in het geval dat een btw-belastingplichtige opzettelijk heeft deelgenomen aan belastingfraude en zo de goede werking van het btw-stelsel in gevaar heeft gebracht of wanneer de niet-nakoming van een formeel vereiste verhindert dat het bewijs wordt geleverd dat aan de materiële voorwaarden is voldaan.
In een andere context had het Hof van Justitie in het verleden reeds beslist dat de btw-vrijstelling voor intracommunautaire leveringen niet kan worden geweigerd wanneer de leverancier, te goeder trouw handelend en na alles te hebben gedaan wat redelijkerwijs van hem kan worden verlangd, toch het btw-identificatienummer van de afnemer niet kan opgeven… Betekent dit nu dat de vrijstelling toch kan worden geweigerd als een btw-belastingplichtige niet alle maatregelen heeft genomen die redelijkerwijze van hem konden worden verlangd?
Hierop antwoordde het Hof van Justitie dat het voorgaande niet als algemene regel mag worden beschouwd. Enkel in de situatie waarin moet worden uitgemaakt of een btw-belastingplichtige die de btw-vrijstelling inroept, maar formeel niet (volledig) kan bewijzen, al dan niet aan belastingfraude heeft deelgenomen, moet deze overweging worden gemaakt. Het Hof herhaalt dat indien het, zoals in de voorliggende zaak , uitgesloten is dat de btw-belastingplichtige aan belastingfraude heeft deelgenomen, de btw-vrijstelling niet kan worden geweigerd, ook niet op grond van de overweging dat deze btw-belastingplichtige niet alles heeft gedaan wat redelijkerwijze van hem kon worden verlangd om te voldoen aan de formele btw-verplichtingen, zoals het overleggen van het btw-identificatienummer toegekend door de lidstaat van bestemming!
Belang van het arrest in Belgische betwistingen?
De zaak die voor het Hof van Justitie kwam, betrof een betwisting omtrent de Duitse formaliteiten voor de overbrenging.
De voorwaarde die in Duitsland aan de betwisting ten grondslag lag, geldt strikt genomen ook in België. De btw-belastingplichtige die een overbrenging van goederen verricht vanuit België moet hiervoor namelijk ook een ‘stuk’ opstellen. Dit stuk, dat dezelfde verplichte vermeldingen moet bevatten als een factuur, moet de volgende informatie bevatten: “…, wanneer het in artikel 39bis, eerste lid, 4°, van het Wetboek bedoelde leveringen betreft,… de naam of de maatschappelijke benaming, het adres en het btw-identificatienummer dat in de lidstaat van bestemming van de goederen aan de belastingplichtige is toegekend”.
Dit arrest geeft aldus argumenten om de naheffing van Belgische btw de vermijden in het geval dat het btw- nummer van de lidstaat van bestemming niet op het overbrengingsdocument staat vermeld.
