In de analyse van het Rekenhof werd in het bijzonder gekeken naar de volgende drie steunmaatregelen: (1) het belastingkrediet voor O&O, (2) de octrooiaftrek (in overgangsregime) en (3) de innovatieaftrek (de opvolger van de octrooiaftrek).
Het verdict van het Rekenhof? Hoge kostprijs, onduidelijke doelstelling, en complexe regelgeving. Zo becijferde het Rekenhof dat aan deze drie O&O steunmaatregelen in 2018 een prijskaartje van EUR 1,2 miljard vasthing, en zo de grootste aftrekpost in de vennootschapsbelasting vertegenwoordigden. Een aftrekpost die de afgelopen jaren fors toenam in omvang en zelfs verdrievoudigde op slechts drie jaar tijd.
Hoewel de analyse van het Rekenhof een zeer brede lading dekt, leggen we in de volgende paragrafen de focus op wie het doelpubliek was (en is) van de O&O steunmaatregelen, de effectiviteit hiervan, en het gehanteerde controlebeleid. Tot slot kijken we, rekening houdend met de door het Rekenhof gemaakte conclusies, even naar de toekomst van de O&O steunmaatregelen.
Wie maakt gebruik van de O&O steunmaatregelen?
Het Rekenhof stelde vast dat het niet enkel grote multinationals zijn die gebruik maken van deze fiscale stimuli, maar dat ook steeds meer KMO's hun weg vinden naar deze steunmaatregelen. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat, alhoewel KMO's dan wel het talrijkst mogen zijn, het toch vooral de grote ondernemingen zijn die het leeuwendeel van de toegepaste fiscale aftrek voor hun rekening nemen. Ter illustratie, in 2017 werd 75% van het totaal brutobedrag aan innovatieaftrek aan grote ondernemingen toegeschreven.
Het Rekenhof heeft in tweede instantie gekeken naar de spreiding over verschillende economische sectoren. Daar waar de ‘oude’ octrooiaftrek vooral gegadigden vond binnen de farmaceutische sector, blijkt de innovatieaftrek een betere sectorale spreiding te kunnen voorleggen (denk hier aan de financiële sector en verzekeringen, softwareontwikkeling, en de metaalindustrie).
Hoe effectief zijn de O&O steunmaatregelen?
Op basis van onderzoek uitgevoerd door het Federaal Planbureau, keek het Rekenhof naar de effectiviteit van de fiscale steunmaatregelen op O&O uitgevoerd in België. Zo werd gekeken naar hoeveel bijkomende O&O-uitgaven een bedrijf doet als het één euro fiscale of directe O&O-steun ontvangt, de zogenoemde ‘bang for the buck’ (‘BFTB’) maatstaf. Door een gebrek aan recente gegevens, kon echter nog geen evaluatie gemaakt worden van de ‘nieuwe’ innovatieaftrek. Voor het belastingkrediet en octrooiaftrek, werd wel berekend dat de gemiddelde BFTB relatief lager ligt dan die van andere steunmaatregelen voor O&O (o.a. gewestelijke subsidies en vrijstellingen van doorstorting van bedrijfsvoorheffing). Daarnaast werd ook geconcludeerd dat de effectiviteit van het belastingkrediet en de octrooiaftrek afneemt naargelang de onderneming groter is en dat het risico dat ondernemingen een Belgisch octrooi aanwenden voor louter fiscale redenen verder toeneemt.
Het controlebeleid
De audit toonde verder aan dat het controlebeleid van de bevoegde overheidsdiensten redelijk rudimentair verloopt. Zo bestaan er geen doordachte objectieve criteria om gericht fiscale controles te voeren en wordt er hoofdzakelijk gekeken naar het bedrag van de fiscale aftrek opgenomen in de fiscale aangiften als selectiecriteria. Zo wordt het feit of een onderneming al dan niet beschikt over een ruling zelfs niet meegenomen bij de selectie. Dit is enigszins verrassend gezien een ruling net tot doel heeft om meer fiscale zekerheid te bieden aan een onderneming.
Verder constateert het Rekenhof dat fiscale controleursvaak niet beschikken over voldoende kennis om het O&O karakter van het belastingkrediet of de innovatieaftrek te beoordelen. Een gebrek aan inhoudelijke motivering wordt verder ook vastgesteld in de adviezen van BELSPO (de overheidsdienst bevoegd om een attesten & adviezen over het O&O karakter uit te vaardigen). Beide elementen hebben al vaker tot ongewenste discussies geleid tijdens fiscale controles, ook al beschikte de ondernemingen in kwestie over de nodige bewijsstukken.
Wat de innovatieaftrek betreft, merkte het Rekenhof ook nog op dat ondernemingen hun berekeningen best staven met een verrekenprijsstudie. Dergelijke studie is voornamelijk relevant indien de innovatieanalyse gebaseerd is op zogenaamde inbegrepen licentievergoedingen (waarvan het markconforme karakter moet aangetoond worden).
Hoe moet het nu verder?
Om de effectiviteit te verhogen, stelt het Rekenhof in haar conclusie voor om een beperking van het totale steunbedrag of een lager aftrekpercentage van de fiscale steunmaatregelen in de vennootschapsbelasting te onderzoeken. Daarnaast, om de kwaliteit van fiscale controles te garanderen, stelt ze een nauwere samenwerking voor tussen de verschillende controlediensten als tevens de oprichting van een gespecialiseerde O&O-cel.
Dat de conclusie van de audit van het Rekenhof niet in dovemansoren is gevallen, blijkt alvast uit een recente beslissingen van de Federale regering om de vrijstelling van doorstorting voor bedrijfsvoorheffing in de toekomst strenger te gaan aanpakken.
Hoewel het niet te voorspellen valt hoe de O&O steunmaatregelen verder zullen evolueren in de toekomst, is het wel duidelijk dat het totale prijskaartje van deze stimuli steeds vaker de aandacht trekt van verschillende overheidsinstanties. Dit neemt echter niet weg dat het vandaag nog steeds interessant blijft om na te gaan of uw onderneming gebruik kan maken van de bestaande fiscale O&O steunmaatregelen. Een volledig en goed onderbouwd dossier wordt echter wel steeds meer en meer een minimum voorwaarde om een fiscale controle te doorstaan.
Mocht u vragen hebben omtrent de toepasbaarheid van de Belgische fiscale O&O steunmaatregelen op uw onderneming of assistentie wensen in het kader van een fiscale controle, aarzel dan niet contact op te nemen met onze specialisten.
Neem contact op met één van onze experten
